พระคาถารัตนมาลา(อิติปิโส)

บาลีแสดงคุณพระรัตนตรัยที่เราท่องขึ้นปากและสวดกันอยู่ทั่วไป ส่วนพระพุทธคุณคือ อิติปิโส ภควา ฯลฯ ส่วนพระธรรมคุณคือ สวากขาโต ฯลฯ ส่วนพระสังฆคุณคือ สุปฏิปันโน ฯลฯ การสวดมักสวดจนจบทั้ง ๓ ส่วนเสมอคือ ขึ้นอิติปิโส ไปจบ ปุญญักเขตตัง ฯ ภาษาปากไทยจึงเรียกง่ายๆว่า สวดอิติปิโสตามคำขึ้นต้น แล้วในที่สุดคำว่า อิติปิโส จึงกลายเป็นคำที่คนทั้งหลายรู้จักดีกว่าจะเรียกอย่างอื่น อิติปิโส คำเดียว หมายรวมทั้งพระพุทธคุณ พระธรรมคุณ และพระสังฆคุณเลยทีเดียว

อิติปิโส นี้มีนักปราชญ์เล่นกันมาก (คำว่าเล่นในที่นี้หมายความว่าสนใจคิดค้นจนเกิดความชำนิชำนาญในด้านต่างๆ ที่จะผูกใจไว้กับอิติปิโส เช่น สามารถสวดอิติปิโสถอยหลังได้ฉับๆ อย่างกับว่าเล่น และยักเยื้องอักขระของอิติปิโสเรียงไปในรูปต่างๆ แล้วท่องจนว่าได้ฉับๆเป็นว่าเล่น) นานมาแล้ว มีท่านผู้หนึ่ง (หรือหลายท่านก็ไม่ทราบแน่) ไม่ปรากฏนาม เล่นถอดอักขระอิติปิโสออกได้ พระพุทธคุณเต็ม ๕๖ อักขระ พระธรรมคุณเต็ม ๓๘ อักขระ พระสังฆคุณสังเขป ๑๔ อักขระ รวมเป็น ๑๐๘ อักขระ ใช่แต่เท่านั้น ยังเล่นแต่งคาถาพรรณนาคุณพระรัตนตรัย โดยถือเอาอักขระ ๑๐๘ ที่ถอดได้นั้นเป็นต้นบท สุดแต่จะให้เป็นศัพท์ปลได้ตามความประสงค์ คาถา ละอักขระ จึงเป็นคาถาพรรณนาคุณพระรัตนตรัยถึง ๑๐๘ คาถา ให้ชื่อว่า “อิติปิโสรัตนมาลา” คงหมายความว่า อิติปิโสคือคุณพระรัตนตรัยที่แจกออกไปตามอักขระ แล้วร้อยกรองเข้าไว้ด้วยกันดุจพวงมาลาฉะนั้น

อิติปิโสรัตนมาลา ๑๐๘ คาถา มีมาแต่โบราณกาล สืบทอดกันมาหลายสำนวน หลายฉบับ บางฉบับเขียนเล่าไว้ว่า พระอาจารย์หลายท่านช่วยกันแต่ง จารึกไว้ในแผ่นศิลา แล้วนำมาแช่ไว้ในสระหลวง จังหวัดพระนครศรีอยุธยา มีหลายท่านทรงจำไว้ได้ มากบ้างน้อยบ้างสืบๆกันมา

ตั้ง นะโมฯ ๓ จบ 

พระพุทธคุณ ๕๖

"อิติปิ โส ภะคะวา อะระหัง สัมมา สัมพุทโธ  วิชชาจะระณะสัมปันโน สุคะโต โลกะวิทู อะนุตตะโร ปุริสะทัมมะสาระถิ สัตถา เทวะมะนุสสานัง พุทโธ ภะคะวาติ"

ฉัปปัญญาสะ พุทธะคาถา พุทธะคุณา สุคัมภิรา เอเตสะมานุภาเวนะ โสตถิ เม โหตุ สัพพะทา.

คำแปล พระพุทธคาถารวม ๕๖ บท แสดงพระพุทธคุณลึกซึ้ง ด้วยอานุภาพแห่งพระพุทธคุณทั้งหลาย ขอความสวัสดีจงมีแก่ข้า ฯ ในกาลทั้งปวง เทอญ.

พระธรรมคุณ ๓๘

"สะวากขาโต  ภะคะวะตา  ธัมโม  สันทิฏฐิโก  อะกาลิโก  เอหิปัสสิโก โอปะนะยิโก  ปัจจัตตัง  เวทิตัพโพ วิญญูหีติ"

อัฏฐัตติงสะ ธัมมะคาถา ธัมมะคุณา สุคัมภิรา เอเตสะมานถภาเวนะ โสตถิ เม โหตุ สัพพะทา.

คำแปล พระธรรมคาถารวม ๓๘ บท แสดงพระธรรมคุณลึกซึ้ง ด้วยอานุภาพแห่งพระธรรมคุณทั้งหลายนั้น ขอความสวัสดีจงมีแก่ ข้าฯ ในกาลทั้งปวง เทอญ.

พระสังฆคุณ ๑๔

"สุปะฏิปันโน ภะคะวะโต สาวะกะสังโฆ"

จะตุททะสะ สังฆะคาถา สังฆะคุณา สุคัมภืรา เอเตสะมานุภาเวนะ โสตถิ เม โหตุ สัพพะทา
ฉัปปัญญาสะ พุทธะคุณา ธัมมะคุณา อัฏฐะติงสะติ สังฆะคุณา จะตุททะสะ อัฏฐุตตะระสะเต อิเม
ทิเน ทิเน สะระเตปิ โสตถี โหนติ นิรันตะรันติ.

คำแปล พระสังฆคาถา ๑๔ แสดงพระสังฆคุณลึกซึ้ง ด้วยอนุภาพแห่งพระสังฆคุณ เหล่านั้น ขอความสวัสดีจงมีแก่ข้าฯ ในกาลทั้งปวง.

* คาถาเหล่านี้เรียกว่า พระคาถารัตนมาลา ผู้ที่จะใช้ต้องภาวนาตามอุปเทศที่โบราณาจารย์กล่าวไว้เพื่อป้องกันภยันตรายต่างๆ จะอยู่กับบ้านเรือนหรือสัญจรไปไหน พยายามภาวนาไว้ให้ขึ้นปากขึ้นใจ จนจิตมั่นคงเป็นสมาธิภาวนาจะได้รับผลานิสงส์ทุกทพาราตรีกาล.